Στη στοά βιβλίου Αθήνα 2001/ Παρουσίαση του βιβλίου μου
(Δημοσίευση αυτής της κριτικής στο περιοδικό Έρευνα, Ιανουάριος 2002)
ΠΟΙΗΣΗ Νότα Κυμοθόη 1999
Γράφει ο Παναγιώτης Κ. Μητροπέτρος, Φιλόλογος-Νομικός-Λυκειάρχης 1ου Λυκείου Κερατσινίου 2002
Την Νότα Κυμοθόη την γνώρισα στο άγιο βήμα της Ελάτειας ή Δραχμάνι, στην Λοκρίδα. Σ' ένα άγιο βήμα εξαταξίου σχολείου, που έβγαλε σπουδαίους ανθρώπους. Δεν έχουμε μόνο άγιο βήμα
στις εκκλησιές, που μεταστοιχειώνεται ο άρτος και ο οίνος σε αίμα και σώμα Θεού. Έχουμε και το άγιο βήμα στα σχολεία, όπου μεταστοιχειώνονται το κρέας και τα κόκαλα, σε άνθρωπο. Σε ένα τέτοιο λοιπόν άγιο βήμα γνώρισα την Ν.Κυμοθόη ως μαθήτρια κι αυτή είναι η αιώνια σχέση που μας συνδέει.
Το σύμπαν ολόκληρο υπάρχουνε τρεις τρόποι να το πλησιάσουμε και να το κατανοήσουμε. Ο ένας τρόπος είναι τα μαθηματικά. Ο άλλος τρόπος είναι η μουσική. Ο τρίτος τρόπος είναι η ποίηση. Δεν υπάρχει τέταρτος. Όλα τα άλλα είναι για τα επί μέρους, ενώ αυτοί οι τρεις τρόποι είναι για το σύνολο του σύμπαντος. Η ποίηση, όπως λέει ο Εμπειρίκος είναι "ανάπτυξις στίλβωντος ποδηλάτου". Ένα ποδήλατο που φέγγει, που κινείται, που αναπτύσσει ταχύτητα.
Αν σταματήσει να κινείται, πέφτει. Η ποίηση είναι ύψιστη έκφραση της συγκινησιακής χρήσεως της γλώσσης. Και λέγοντας συγκινησιακή χρήση, σε αντιδιαστολή με την λογική χρήση, δεν σημαίνει η χρήση εκείνη που κάνει τους ανθρώπους ευσυγκίνητους. Να κλαίνε δηλαδή εύκολα ή να τρεμουλιάζουνε μπροστά στην κάθε δυσκολία. Συγκίνηση στην ποιητική γλώσσα σημαίνει ευαισθησία. Να κάνουμε δηλαδή τον άνθρωπο δυνατό, αλλά ταυτόχρονα ευαίσθητο για το ανθρώπινο πρόβλημα. Διότι το πολιτικό πρόβλημα είναι μέρος του κοινωνικού προβλήματος και το κοινωνικό πρόβλημα είναι μέρος του ανθρωπίνου προβλήματος.
Η ποίηση ασχολείται με το ανθρώπινο πρόβλημα, που είναι ταυτόχρονα και συμπαντικό.
Έχετε υπόψη πως ο Θεός είναι τριαδικός.Ένας μόνο θεός δε μπορεί να φτιάξει σύμπαν, γιατί θα πρέπει να το κάνει ή κατ' ανάγκην ή για πλάκα. Και στην μια και στην άλλη περίπτωση δεν μπορώ να λατρέψω, έναν θεό σαν τον Αλλάχ. Δεν με εκφράζει. Ο Θεός είναι τριαδικός. Έχει
διάφορα ονόματα αυτή η τριαδικότητά του. Διαλέγω αυτό που ταιριάζει τώρα με την περίπτωση. Το ένα συστατικό του Θεού, είναι η προκοσμική κατάσταση της χαοτικής ύλης. Το άλλο πρόσωπο του Θεού είναι αυτή η τρομερά υψίσυχνη προκοσμική ακτινοβολία, την οποία οι δικοί μας παππούδες, όπως για παράδειγμα ο Αριστοτέλης και οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, την έλεγαν Αιθέρα ή της έδιναν κάποια άλλα ονόματα. Έχουμε το Χάος και τον Αιθέρα λοιπόν. Αλλά το χάος και ο αιθήρ, όπως και δύο οποιεσδήποτε άλλες καταστάσεις αντικειμενικές, ανεξάρτητες από την θέλησή μας, για να αλληλεπιδράσουν χρειάζεται μια τρίτη δύναμη, η οποία να τις φέρει σε επαφή και να αλληλογονιμοποιηθούν. Αυτή η τρίτη δύναμη σύμφωνα με τους παππούδες και πατεράδες μας τους Έλληνες, είναι ο Έρως.
Όχι ο έρως αυτός που βλέπουμε στα περιοδικά με τα πολυεθνικά κρέατα, αλλά ο Έρως με αυτή την σημασία που μιλάμε. Ο κοσμικός έρως!
Αυτά τα τρία πράγματα πρέπει να αλληλεπιδράσουν σε δισεκατομμύρια, τρισεκατομμύρια ετών, για να φτιαχτεί κόσμος. Τα σύμπαντα είναι πολλά. Δεν είναι μόνον το σύμπαν αυτό που ξέρουμε. Υπάρχει απειρία συμπάντων. Άλλα σε συστολή, άλλα σε διαστολή, άλλα σε δημιουργία και ούτω καθ' εξής. Αυτός ο κόσμος εντός του οποίου ζούμε και είμαστε μέρη του, έχει μια Αρμονία και μια μια δυνατότητα Αυτογνωσίας. Αν δεν τα είχε αυτά τα δυο προσόντα δεν μας ενδιέφερε καθόλου. Θα ήταν κάτι ουδέτερο για μας. Ε, λοιπόν, αυτή η δυνατότης του κόσμου για αυτοκαθορισμό και αυτογνωσία, δεν είναι τυχαίο γεγονός. Διότι δεν επαρκούν τα είκοσι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια της δημιουργίας αυτού του σύμπαντος, για να έχουν κατασκευαστεί τυχαία. Πρέπει να υπάρχει μια διάνοια η οποία τα έχει συναρμολογήσει. Και η διάνοια αυτή, πέστε την όπως θέλετε, δεν είναι απλώς μια ανωτέρα δύναμη, όπως η ραδιενέργεια ή η βαρύτης. Μας ενδιαφέρει μια σκεπτόμενη ανώτερη δύναμη, ένας δημιουργός, όπως λέει ο Πλάτων στον "Τίμαιο".
Αυτός ο Δημιουργός, έχει πάρει πρώτον την "αμέριστη ουσία" και την "μεριστή ουσία". Την ανέμιξε κι έκανε το πρώτο κρατούμενο, την "ενδιάμεση ουσία". Δεύτερον πήρε το "αμέριστον ταυτόν" και το "μεριστόν ταυτόν", την δυνατότητα δηλαδή, κάτι να είναι ο εαυτός του στον "αμέριστο κόσμο" και στον "μεριστό" κι έκανε ένα δεύτερο κρατούμενο που είναι το "ενδιάμεσο ταυτόν". Αλλά δεν επαρκούσε αυτό. Πήρε και μια τρίτη δυάδα συστατικών το "αμέριστον θάτερον". Το "αμέριστον", δηλαδή διαφορετικόν και το "μεριστόν διαφορετικόν" κι έκανε το "ενδιάμεσον θάτερον", το τρίτο κρατούμενο. Αυτά τα τρία τα έκανε ένα ζυμάρι και τα άπλωσε σαν μια μακρόστενη φρατζόλα, την οποία τεμάχισε σε μέρη ανάλογα των αριθμών 1,2,3,4. Μέχρι εδώ πάνε λογικά οι αριθμοί. Ο (5ος) πέμπτος αριθμός όμως είναι το 9, μετά το 8 και ο (7ος) έβδομος είναι το 27. Εκεί φαίνεται να μπερδεύεται το μυαλό μας. Αυτή η σειρά των αριθμών είναι εναλλάξ οι δυνάμεις του 2 και του 3. Αυτοί οι δυο αριθμοί είναι δυο(2) στο μηδέν (0) και τρία(3) στο μηδέν (0), που είναι η μονάδα, το Ένα(1), το Αρχικό. Μετά δύο(2) εις την πρώτη (1η) είναι το δύο (2) και τρία (3) εις την πρώτη (1η) είναι το τρία (3), δύο (2) εις την δευτέρα (2α) είναι το τέσσερα (4), τρία εις την τρίτη (3η) είναι το 27. Μα τι κάνουμε εδώ θα πείτε, μαθηματικά; Δεν μας ενδιαφέρουν. Τι σχέση έχουν τα μαθηματικά με την ποίηση;
Αλλά αυτό το μείγμα με αυτά τα νούμερα, τα μαθηματικά, πήρε ο Δημιουργός και ανάμεσα στους αριθμούς έβαλε το "αρμονικό μέσο" και το "αριθμητικό μέσο". Φτιαχτήκανε λοιπόν τέσσερις αριθμοί. Ο πρώτος, ο τελευταίος, ο αρμονικός μέσος και ο αριθμητικός μέσος. Οι τέσσερις αυτοί αριθμοί έχουνε τρία διαστήματα μεταξύ τους. Μιλάμε όπως στη μουσική, που διάστημα δεν είναι η διαφορά του πρώτου αριθμού από τον δεύτερο, αλλά είναι το πηλίκον του εκάστοτε δευτέρου αριθμού προς τον προηγούμενο. Έτσι έχουμε δυο αριθμούς αρχικούς. Δύο αριθμούς που είναι "ο αρμονικός" και ο "αριθμητικός μέσος" και τα τρία διαστήματα. Οι αριθμοί είναι με τα διαστήματα επτά. Όσα και τα μέρη του "Ερώ".
Επτά είναι και οι νότες της μουσικής. Η μουσική είναι κατιούσα κλίμακα, γιατί ξεκινάει από τους γαλαξίες και κατεβαίνει προς τη γη και προς τον άνθρωπο. Η πρώτη νότα είναι το ΝΤΟ, που είναι η πρώτη συλλαβή της λέξεως dominus, που θα πει Κύριος=Δημιουργός. Η δεύτερη νότα είναι το ΣΙ, πρώτη συλλαβή της φράσεως Didereus Orbis=Αστρικός κόσμος=Σύμπαν. Η τρίτη νότα είναι το ΛΑ, πρώτη συλλαβή της φράσεως Lacteus Orbis=γαλακτώδης κόσμος, γαλαξίας. Τέταρτη νότα είναι το ΣΟΛ, όλη μια λέξη SOL=ήλιος. Η πέμπτη νότα είναι το ΦΑ, πρώτη συλλαβή της φράσεως Fatum=πεπρωμένο, ο κόσμος των πλανητών. Η επόμενη νότα είναι ΜΙ, πρώτη συλλαβή της φράσεως Mixtus Orbis= ανάμεικτος κόσμος, που είναι αυτός της γης, που αποτελείται από ύλη και πνεύμα. Διότι πάνω στη γη υπάρχουν νοήμονα όντα, όπως είναι οι άνθρωποι. Έβδομη νότα είναι το ΡΕ από το Regina Astris= βασίλισσα των άστρων=σελήνη, δορυφόρος της γης. Τα λέω αυτά, γιατί ο κόσμος έχει μια μαθηματική δομή, μια μουσική δομή και μια ποιητική δομή. Είναι δημιουργία, όπως η ποίηση είναι δημιουργία εκ του μη όντος. όχι εκ του μηδενός. Άλλο είναι το μηδέν και άλλο το μη ον. Μη ον είναι το διαφορετικόν, ενώ μηδέν είναι το τίποτε και σύμφωνα με τον νόμο της αφθαρσίας της ύλης, τίποτε δεν φτιάχνεται από το τίποτε. Η Κυμοθόη η Νότα δεν έφτιαξε κάτι εξ αρχής μη χρησιμοποιώντας ήχους, φθόγγους και λέξεις προϋπάρχουσες. Τα πήρε αυτά και τα μεταμόρφωσε σε ποιητικά μορφώματα. Αυτό έχει κάνει, δηλαδή Ποίηση αυτού του Αρμονικού Σύμπαντος.
Ας πούμε πως δεν ξέρω να διαβάζω, αλλά ξέρω να συλλαβίζω. Θα σας διαβάσω μερικά κομμάτια-φραγμέντα, από το βιβλίο "Ερώ" της Νότας Κυμοθόη. Όχι ολόκληρα ποιήματα, αποσπάσματα. Ταυτόχρονα θα σας διαβάσω αποσπάσματα από τα "Ορφικά" και ταυτόχρονα αποσπάσματα από τα "ποήματα" της Σαπφούς, της πλέον ερωτικής ποιήτριας. Θα παρακαλέσω πάρα πολύ, όποιος από εσάς θέλει ας μας πει ποια από αυτά είναι της Κυμοθόη, ποια του Ορφέως και ποια της Σαπφούς.
"Είσαι λοιπόν φτερωτός. Ο αρχαίος των μυστηρίων.
Ο έρως μου τίναξε τα μυαλά.
Σαν άνεμος ήρθες που πέφτει στις ορεινές δρυς
και με προκάλεσες.
Ο έρως είναι ιερός. Το εγώ κι εσύ θα κάνει ένα
κι αυτό είναι το παν.
Εγώ σε αναζητούσα να δροσίσεις την ψυχή μου
που καίγεται από πόθο.
Η αγκαλιά σου εντελέχεια.
Φθόγγοι και λέξεις ανείπωτες σαν αρχαίος ψαλμός
πριν τη θυσία.
Καλώ τον Μέγα, τον Αγνό, τον 'Εράσμιο,
τον γλυκό Έρωτα, τον Πτερόεντα.
Αυτόν που τρέχει, μες τη φωτιά, που είναι συμπαίκτης
των θεών και των θνητών ανθρώπων.
Τον εφευρετικό, τον Διφυή που κρατεί τα κλειδιά
των πάντων. Του ουρανού, του αιθέρος, της θάλασσας, της γης.
Ας είμαστε ενωμένοι σαν σφαίρα φωτός.
όπως του κύκλου ο Χρυσός αριθμός.
Ευλογημένος ο Έρως στα σπλάχνα της γης
που ανοίγει ολοτρόγυρα με χίλια χρώματα
και χιλιάδες φωνούλες αόρατων όντων.
Τώρα εώ και ερώ.
Θάνατος δεν υπάρχει.
Αιέν και νυν ερώ και αιέν το σύμπαν
πληρούμενο ανακράζει Ερώ"
Ποιος από εσάς παίρνει όρκο, ποια είναι της Νότας Κυμοθόη, ποια είναι του Ορφέως και ποια είναι της Σαπφούς;
Μη βάζετε στοίχημα, δεν θα το βρείτε. Κάναμε πείραμα και στο σχολείο ανάμεσα σε καθηγητές φιλολόγους και τα μπερδέψανε.
Ε, λοιπόν, όταν ένα ποιητικό έργο, όπως το "Ερώ" της Κυμοθόη, το μπερδεύουμε οι φιλόλογοι με την ποίηση της Σαπφούς και με τα Ορφικά ποιήματα, μάλλον πρέπει να πούμε ότι αξίζει. Και δεν θέλω να πω τίποτε άλλο.
Παναγιώτης Κων. Μητροπέτρος, Φιλόλογος-Νομικός-Λυκειάρχης 1ου Λυκείου Κερατσινίου, 2001
{Ευχαριστώ θερμά τον "Δάσκαλο" καθηγητή μου, Παναγιώτη Μητροπέτρο, που μου άνοιξε το μυαλό και με πήγε παραπέρα, τότε, οπού μέσα στη χλωρή μου εφηβική νιότη, διέλυε τις ομίχλες της σκέψης με όσα μου δίδασκε. Γιατί από τον Παναγιώτη Μητροπέτρο διδάχτηκα Πλάτωνα κι Αριστοτέλη σε ανοιχτές διδασκαλίες τα απογεύματα, κάτι σαν ανοιχτό Πανεπιστήμιο εκείνη την σκοτεινή εποχή της νιότης. Νότα Κυμοθόη, 2011}
Αυτό το εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .